انواع ترک در ساختمان

ترک در ساختمان امر نامطلوبی است که علاوه بر ایجاد حس ناخوشایند  در بیننده در برخی از حالات می تواند منجر به خسارت های جبران ناپذیر در سازه گردد. لذا آشنایی و شناخت  انواع ترک  در ساختمان از  اهمیت ویژه ای برخوردار است.

طبقه بندی ترک ها

انواع ترک را می توان به شکل های مختلف طبقه بندی نمود  مانند ترک های سازه ای و ترک های غیر سازه ای ، انواع ترک از نظر عرض آن ، جهت ترک مانند ترک افقی ، ترک مورب و …..

• ترک های سازه ای

این ترک  در اجزا سازه ای  ساختمان مانند تیر ها ستون ها و دیوارها اتفاق می افتد و عدم توجه به آن در برخی از موارد پیامد های بسیار جدی در بر دارد که می تواند منجر به تخریب ساختمان  گردد.از علت های ایجاد این نوع ترک می توان به  موارد ذیل اشاره نمود.

• ضعف در طراحی و محاسبات سازه
• روش اجرای نادرست
• عدم استفاده از مصالح استاندارد
• بارگذاری بیش از حد بر روی سازه (بار قائم و افقی)
• نشست (جابجائی) فونداسیون
• گودبرداری غیر اصولی در مجاورت سازه
• تنش های حرارتی

ترک در تیرهای بتنی

ترک در تیرهای بتنی به دو دسته ترک های ناشی از تنش های خمشی و ترک های ناشی از تنش های برشی تقسیم می شوند . که بسته به شرایط تکیه گاهی  محل وقوع آنها تغییر می نماید . شکل زیر  ترکهای ایجاد شده در تیرهای بتنی را نماش می دهد.

میلگردهای طولی برای مقابله با تر کهای خمشی و خاموت ها برای مقابله با تنش های برشی در تیر بتنی تعبیه می گردند.

ترک در ستون های بتنی:

• تر کهای قطری

این ترکها می تواند ناشی از کم بودن سطح مقطع فولاد مورد نیاز  ( میلگرد های طولی و تنگ ها)برای مقابله با نیرو های کششی  ، ضعف مقاومت بتن و بطور کلی  ضعیف بودن ظرفیت باربری ستون  باشد.

• ترکهای افقی

این دسته از ترک ها در محل اتصال تیر با ستون و بر اثر ضعف مقاومت خمشی و کمبود فولاد پدیدار می شوند

• ترکهای هم راستا با ستون

این ترک ها به علت   ضعف مقاومت فشاری بتن و همچنین زیاد بودن فاصله تنگ ها  و افزایش بار غیر مجاز در ستون اتفاق می افتد .

• ترکهای ناشی از واکنش شیمیایی میلگردها

این ترک‌ها در ستون‌های بتن مسلح معمولاً در امتداد میلگردها رخ می‌دهد. این ترک‌ها معمولاً عرض یکسانی دارند.خوردگی میلگردها و کافی نبودن پیوند بتن و میلگردهای فولادی، دلیل وقوع این ترک‌ها است. درصورتی‌که اقدامات لازم برای تعمیر چنین ترک‌هایی انجام نشود، این ترک‌ها به‌سرعت گسترش می‌یابند.

ترک قطری                         ترک افقی                      ترک هم راستا     ترک ناشی از واکنش شیمیایی

ترک در دیوارها:

ترک در دیوارها می تواند تنها در سطوح  ظاهری و اندودها نمایان شوند که عموما ترک های غیر سازه ای بوده   و جزء ترکهای مرده (ترکهایی که پس از حادث شدن توسعه آنها متوقف می گردد)محسوب می شوند  و مشکل چندانی ندارند اما ترک های مورب  و یاپله ای غالبا ناشی از نشست پی بوده و ابتدا در گوشه چارچوب دربها و پنجره ها نمایان می شوند و در جسم  دیوار امتداد می یابند که  دارای اهمیت می باشند که بسته به  مرده یا زنده بودن ،اندازه و عرض ترک باید اقدامات پیشگیرانه انجام داد.

• ترکهای غیر سازه ای

ترک های غیر سازه ای به ترک هایی اطلاق می گردد که به دلیل افزایش بارهای وارده بر اجزا ساختمان، تغییر میزان رطوبت، تغییر ات  دما، یخ بندان و … حادث می شوند. ترک های ایجاد شده در  اندود دیوارها، محل اتصال سقف و دیوار ، گوشه چارچوب درها و پنجره ها  و… به دلیل عوامل ایجاد شده  از نمونه های ترک های غیر سازه ای می باشند. معمولاً ترک‌های با عرض و عمق کم ترک‌های غیر سازه‌ایی هستند و از اهمیت زیادی به لحاظ تخریب ساختمان و خطرات جانی برخوردار نیستند

طبقه بندی بر اساس اندازه ترک

بطور کلی این طبقه بندی در 5 گروه صورت می پذیرد که عبارتند از:

• ترک های موئی با عرضی کمتر از 1 میلیمتر .

این ترک ها علیرغم ایجاد حس ناخوشایند اثرات سوء قابل ملاحظه ای بر روی سازه ندارند.

• تر کهای جزئی با عرضی بین 1 تا 5 میلیمتر .

جابجائی و نشست جزئی سازه موجب ایجاد چنین ترکهایی در ساختمان می گردد. که پس از مدتی این نشست جزئی متوقف شده و این تر کها با نقاشی و رنگ آمیزی ساختمان قابل ترمیم  می باشند.

• ترکهای متوسط با عرضی بین 5 تا 15 میلیمتر:

این ترکها باید مورد بررسی قرار گرفته و علت آن مشخص گرددو همچنین برای رفع آن اقدام بعمل آید. آثار این ترک ها پیرامون پنجره و چارچوب درها نمایان می گردد.

• ترک های نسبتا عمیق با عرضی در حدود 25 میلیمتر

این ترکها نشانه جابجایی قابل ملاحظه در سازه و پی آن بوده  و با  ترک های ریزتر نیز همراه می باشند. برای جلوگیری از توسعه  و پیشرفت ترکها تا زمان ترمیم اصلی نیاز به داربست و شمع برای نگهداری سازه است.

• ترک های عمیق با عرضی بیش از 25 میلیمتر

این دسته از تر کها نشان دهنده وارد شدن آسیب جدی به سازه می باشد تا جائیکه احتمال تخریب بخش های از سازه وجود دارد. برای جلوگیری از توسعه  و پیشرفت ترکها تا زمان ترمیم اصلی ، نیاز به سازه نگهبان  برای نگهداری ساختمان است

طبقه بندی بر اساس شکل ترک

• ترکهای پراکنده (پوست سوسماری)

این ترکها  به شکل شبکه نامنظم در اندود دیوارها  و دالهای بتنی  بصورت ترکهای  موئی قابل مشاهده است که بعلت آبرفتگی اندود یا بتن در سطح ایجاد می شوند.

• ترک های افقی :

این ترکها می تواند ناشی از تغییرات دما ، غیر همگون بودن کیفیت بتن در محل اتصال لایه های بتن ریزی ، کمانش در اعضای فشاری و بطور کلی بعلت وجود تنشهای کششی و برشی  در اجزای ساختمان پدیدار گردد.

• ترکهای عمودی:

تر کهایی که می تواند ناشی از تنش های حرارتی بعلت عدم پیش بینی درز انبساط یا انقباض در ساختمان ، عدم اتصال صحیح در دیوارهای آجری ، غیر همگون بودن کیفیت بتن در محل اتصال لایه های بتن ریزی و یا نشست پی و ایجاد تنشهای خمشی در دیوار یا عضو سازه ای باشد.

• ترک های مورب :

اینگونه تر کها با زاویه ای در حدود 45 درجه،  نشان از نشست پی در ساختمان دارد که از محل گوشه پنجره ها و چارچوب دربها شروع شده و به سایر نقاط دیوار توسعه می یابد و در صورت تدوام نشست تعداد و عرض ترک ها افزایش می یابد که حتما باید اقدام فوری در خصوص رفع مشکل بعمل آید.

• تر کهای مارپیچی

این ترک ها بعلت تنش های پیچشی در تیرها  یا ستون ها قابل مشاهده است.

  امیر لطفی کارشناس رسمی دادگستری (رشته راه و ساختمان)